दामी दामन

नौबिसेबाट बस त्रिभुवन राजपथ लाग्यो। पृथ्वी राजमार्ग नबन्दासम्म निकै चहलपहल हुने यो राजपथ अहिले सुनसान रहेछ। एकाध ट्रक र मोटरसाइकलबाहेक अरु सवारीसाधन केही नचल्ने।
के बिधि तिखा हुन् घुम्ती। एकसरो गाडी मोड्न पनि नपुग्ने। कहिले दायाँ कोल्टने कहिले बायाँ। कोल्टाइसँगै एउटा लोकगीत सम्झन्छु :
घुम्तीनिर सोल्टिनी मिनीबस कोल्टिनी
म त, जता माया उतै ढल्किनी
बसमा सोल्टिनी थिइनन् न त उतैतिर म ढल्किएको नै थिएँ। सबैभन्दा पछाडीको सिटमा बसेको म झ्यालतिर चाहिँ ढल्किरहन्थेँ।
घुम्ती नै घुम्ती। धेरै घुम्ती भएकोले होला यो राजमार्गको कतिपय ठाउँको नाम सातघुम्ती, नौ घुम्ती वा बाह्र घुम्ती राखिएको!
धादिङको तसर्पु गाउँ हुँदै बस तरपाय तरपाय उकालो लाग्दै छ। नौविसेबाट उकालो लाग्दा निकै माथि देखिएका पारीपारीका जीवनपुर, छत्रेदेउरालीका डाँडा हामीसँगै समानान्तर भए अनि तल परे। अझै उकालो लाग्दै छौं हामी।
...
दामनका पर्यटनकर्मी र पत्रकार सहितको एक जम्बो टोली काठमाडौंको उखरमाउलो गर्मी छल्न दामन निस्केका। मध्य बसन्त ऋतु भएकाले होला कतै हरियाली, कतै उजाड डाँडो, कतै बारीमा मकै रोप्दै हल गोरु त कतै खेतमा एकोहोरो मकै गोडिरहेका किसान। गाउँले परिवेश र जीवनको सही दृश्य देखिने।
काठमाडौंको धूलो, धूवाँ, हल्लाखल्ला, व्यस्त दैनिकबाट टाढा भएपछि यस्ता दृश्यले नोष्टिाल्जिक बनाइदिन्छ। हलगोरु बारीमा देखेपछि म एकैछिन गाउँ सम्झन्छु। मकै छर्दा तारे गोरु नहिँडेर डाम बस्नेगरि पिटेको सम्झन्छु।
नागबेली बाटो, उत्तरतिर सेता हिमाल, तरेली परेका पहाड, मिलेका खेत र बारीका गह्राहरूले यो बाटो हिँड्ने वा गाडीमा दौडने जोकोहीलाई मुग्ध बनाउँछ। अझ बसन्त ऋुतुमा पुरानो पात झारेर नयाँ पात फेरेका हरिया रुखले आँखा शान्त र शितल बनाउँछ। हुन त सधैं यहि बसेर खन्ने र खोस्रनेलाई यस्ता दृश्यले दिक्क पनि बनाउन सक्छ।
समुद्री सतहबाट लगभग २ हजार मिटरमा उक्लँदै छौं हामी। टिस्टुङबाट पालुङ छिर्ने नाका। सल्लाघारीको चिसो बतास गाडीमा छिर्दैछ। अघिसम्म गर्मीले उकुसमुकुस भएका हामी, शितल महसुस गर्दैछौं। प्राकृतिक एसी। ठिक्क चिसो।
तपाईं पनि गर्मी छल्न चाहनुहुन्छ? टिस्टुङ, पालुङ वा दामन रोज्नुहोस्।
हामी पालुङ बजार छिर्दैछौं। पालुङ खोला तरेपछि बजार लाग्छ। कस्तो अचम्म, खोला वरी पालुङ गाविस, दामन गाविसमा चाहिँ पालुङ बजार!
दामन र पालुङ साच्चै राम्रो छ। हरियाली, शान्त र सफा। चारैतिर हरिया पहाडले घेरेको उपत्यका। बाहै्रकाल चिसो हुने। सबैजसो जातजातिको बसोबास रहेको यो ठाउँ त्रिभुवन राजपथ व्यस्त भएको बेला खाजा र खानको लागि प्रख्यात थियो। तर, अहिले सुनसान छ। बजार मौन छ।
यहाँको मौसम पनि अचम्मैको छ। एकैछिनमा घाम लाग्ने। एकैछिनमा बादल लाग्ने र पानी दर्कने। हामी पालुङ पुग्दा चरक्क चर्केको घामलाई एकै छिनमा बादल आएर छेक्यो। र, मडारिन थाल्यो। मैले सुनको थिएँ लन्डनका युवती र मौसमको भर हुन्न। पालुङमा पनि यस्तै लाग्यो। यहाँका युवतीको भर छ की छैन थाहा छैन तर, मौसमको चाहिँ भर नहुने रैछ। अदलबदल भइरहने।
नगदे बाली हुने ठाउँ यो। त्यसैले बाह्रैमास आलु, मकै, तोरी र मुला खेती गरिन्छ यहाँ। अहिले आलु गोड्ने बेला भएको छ। कतै फुल खेलेका आलुका ड्याङ कतै आलु गोडिरेहका किसान। मैले सहकर्मी रामचन्द्र भट्टलाई सोधेँ, …आलु फुलेपछि के फल्छ?' उनले हाँस्दै भने, …त्यति भन्न नआउनेले त पत्रकारिता नै नगर्नु।' बसका सबै जना गलल्ल्ल हाँसे। हुन पनि हो आलु फुलेपछि के फल्छ सबैलाई थाहा छ– गोलभेडा।
मकवानपुर जिल्लाको टिस्टुङ, पालुङ, दामन, मार्खु, बज्रबारही लगायतको ठाउँ आलु र मुलाको लागि प्रख्यात छन्। रसिलो र स्वादिलो हुने भएकोले नाम कमाएको स्थानीयले बताउँछन्। चिसो ठाउँको मुला र आलु स्वादिला हुन्छन्। त्यही भएर त काठमाडौंमा पनि मुला किन्दा पालुङको मुला भनेर विज्ञापन गरिन्छ। चाहे त्यो भक्तपुरमा नै किन नफलेको होस्।
पालुङ बजारलाई पछि पार्दै सिमभन्जयाङ उक्लँदै छौं। यहाँबाट सडकैसडक सिमभन्ज्याङ पुग्न १० किलोमिटर गुड्नुपर्छ। गाडीमा जाने हो भने १५ मिनेटमै पुगिन्छ। हिँडेर झण्डै एक घण्टा लाग्छ।
गर्मीबाट चिसो र चिसोबाट ठण्डा सुरु भयो। अब त जाडो हुन थाल्यो। यस्तो गर्मीमा पनि कस्तो चिसो ठाउँ! गर्मीमा चिसो खान र जाडोमा हिउँ खेल्न उपयुक्त गन्तव्य हो दामन।
गुराँस फुल्ने, काफल पाक्ने मौसम। वनभरी रातो, सेतो र गुलावी गुराँस ढकमक्क फुलेका छन्। कोइली चरी काफल पाक्यो गीत गाउँदै उडेकी छे। कस्तो शान्त ठाउँ। टाढा टाढा कराएको कोइली पनि नजिकै जस्तो लाग्ने। काठमाडौंको कोलाहलले डम्मिएका कान दामन पुगेपछि बल्ल खुले।
हामी पुग्नुभन्दा केही घण्टा अघि मात्रै असिना बर्केका रहेछन्। खाल्डाखुल्डीमा त सेताम्मै। झण्डै एकफिटसम्म जमेका। हामी एभरेष्ट पानोरमा रिसोर्टमा बास बस्यौं। रिसोर्ट सुन्दर र सफा छ। अनि यहाँबाट मनोरम दृश्य देख्न सकिन्छ।
...
दामन सूर्यादय र सूर्यस्तको भ्यू हेर्न पनि राम्रो ठाउँ हो। त्यसको लागि भ्यू टावरको समेत व्यवस्था गरिएको छ। स्थानीय सामाजिक संस्था स्टेप नेपालले सन्चालन गरेका हो भ्यु टावर। हामी सूर्योदय हेर्न विहान साढे ५ बजे उठ्यौं। नभन्दै पूर्व क्षितिजमा पहेँलो, रातो रंग बनाउँदै पौने ६ बजे सूर्य फुत्त निस्कियो। उत्तरतिर देखिएको सुनौला हिमाल पनि हेर्न लायककै थियो। यहि दृश्य हेर्न स्वदेशी र विदेशी पर्यटक यहाँ आउने गरेको रिसोर्टका निर्देशक सुदेश केसी बताउँछन्।
विहान निकै चिसो हुन्छ यहाँ। लुगलुग आँतै कमाउने। त्यसैले जुनसुकै मौसममा गएपनि न्यानो कपडा बोक्नै पर्छ।
अघिल्लोदिन परेको असिना अझै पग्लेका छैनन्। हामी एकछिन असिना खेलेर सिमभन्ज्याङ लाग्दैछौं। मकवानपुरको सबैभन्दा अग्लो भन्ज्याङ हो– सिम भन्ज्याङ। २ हजार ४ सय ८८ मीटर उचाइमा रहेको यहाँ चिया र नास्ता खान छाप्रे होटल छन्।
कलिलो घाममा टल्लेका असिनाले मनै आनन्दित बनायो। यहाँ चैत र वैशाख महिनामा वर्षेनी असिना पर्ने स्थानीय सुशिल कुमार भुजेलले बताए। भन्छन्, …५ फिट सम्म पर्छ। आरुका फूल, आलु र अन्य बाली सखाप पार्छ।' यसपाली भने ३ फिटसम्म परेको उनले जानकारी दिए।
असिना परेपछि बालबालिका शिवलिंग, मन्दिर बनाइखेल्दारहेछन्। हिउँदमा पनि यसैगरी हिउँ पर्ने र पर्यटक खेल्न आउने भुजेलले बताए।
काठमाडौंमा गर्मी बढ्दो छ। त्यसैले गर्मी छल्ने सोचमा हुनुहुन्छ भने दामन उपयुक्त गन्तव्य हो। गर्मी छल्न मात्रै होइन होइन यहाँबाट तराइ, पहाड र हिमालको दृश्य समेत देखिन्छ।
यहाँबाट नेपालमा रहेका ८ हजार मिटर भन्दा माथिका ८ वटा हिमाल हेर्न सकिन्छ। तर यसको लागि भने असोज र कात्तिक महिना उपयुक्त हुन्छ।
त्यसो त बास बस्नको लागि धेरै होटल छैन यहाँ। भएका अलि महंगा छन्। सस्तो खोज्ने हो भने पालुङबजार झर्नुपर्छ।
यहाँबाट अलि तल जाने हो भने तामाङहरूको बाहुल्यता रहेको बसीफाँट पुग्न सकिन्छ। त्यहाँ गएर एक रात विताउन सकिन्छ। तामाङ संस्कृति बुझ्न र नाचगान गर्न जाने हो भने रमाइलो गन्तव्य बसीफाँट जान सकिने श्री लेकाली बसीफाँट माविका सन्दिप भुजेल बताउँछन्।
नयाँ वर्ष र हिउँ परेको बेला मानिसहरूको भीड लाग्छ सिम भन्ज्याङमा। नयाँवर्षको दिन मैत्री बगैचामा पिकनिक मनाउन आउने पनि निकै हुन्छन् त्यति मात्रै होइन फिल्म र म्युजिक भिडियो सुटिङको लागि पनि रमाइलो छ।
यसैगरी तराइको गर्मीमा पिल्सिएकाहरू पनि सजिलै आउन सक्छन्। बीरगन्जबाट लगभग १ सय किमी उत्तरमा छ दामन। हेटौडाबाट लगभग ५५ किलोमिटर उत्तर।
...
यहाँबाट साइक्लिङिको मजा लिँदै हेटौडा वा मार्खुु हुँदै कुलेखानीमा माछा मार्न र बोटिङ गर्न समेत जान सकिन्छ। हेटांैडा र मार्खु हुँदै साइक्लिङको योजना बुनेका छन् स्थानीयले। दामनबाट मार्खु सम्म ओरालो र त्यसपछि तर्साे छ बाटो। यसैगरी दामनमा गएर रक क्लाइम्बिङ, प्याराग्लाइडिङ, पोन्नी राइडिङ समेत गर्न सकिने रिसोर्टका निर्देशक सुदेश बताउँछन्।
हिन्दूका लागि ऋषेश्वर महादेव र बौद्धमार्गीहरूका गुम्बा अर्काे आकर्षण हो। गुराँसे जंगलको बाटो हुँदै ऋषेश्वर मिन्दर र गुम्बा जान सकिन्छ। मन्दिरमा फागु र कोजाग्रत पूर्णिमा मेला लाग्छ।
ठूलो ढुंगालाई महादेव मानेर पुजाआजा गरिँदै आइएकेा छ। ढुंगामा महादेव छन् र आँखाले महादेव देख्न सक्यो भने सबै पाप पखालिने नासिने जाश्रुति छ। मूर्ति देख्न नसक्नेहरू चाहिँ पापी हुने त्यहाँ ४२ वर्षदेखि ध्यान गर्दै आएका भिक्षु जिचेन लामाले बताए।
पर्यटकलाई प्याकेज
दुई दसक पुरानो एभरेस्ट पानोरमा रिसोर्टले नेपाली पर्यटकलाई आकर्षित गर्न …आहा दामन' प्याकेज ल्याएको छ। प्रतिव्यक्ति दुई हजार ६८ रुपैयाँको प्याकेज असार मसान्तसम्म पाइने छ। प्याकेजमा डिनर, ब्रेकफास्ट, लन्च र कोठा राखिएको छ।
नेपालीमा हप्तामा छुट्टी मनाउन जाने संस्कार बढ्दै गएकोले उनीहरूलाई छुट प्याकेज ल्याएको रिसोर्टका निर्देशक सुदेश गौतम क्षेत्रीले बताए। समुद्री सतहदेखि दुई हजार पाँच मिटर उचाइमा रहेको यो रिसार्टबाट मौसम सफा भएको बेलामा उत्तरतिर सगरमाथालगायत ८ हजार मिटरभन्दा अग्ला ८ वटा हिमालहरू देख्न सकिन्छ।
सिंगल, डबल र डिलकस गरी रिसोर्टमा ३० वटा कोठा छन्।