चाँडै ह्विलचेयर गुडाउँदै शौचालय

मेरुदण्ड पक्षघात भएकी युवतीले चिडियाखानामा अपांगतामैत्री शौचालय बनाउने अभियान थालिन् 

कञ्चन अधिकारी
अमृता ज्ञवाली १२ कक्षा पढ्दै थिइन्। फोटोग्राफीको प्रयोगात्मक अध्ययन क्रममा कलेजले चिडियाखाना लग्ने भयो। बिहानदेखि पानी नखाई बसिन्। पानी नखानुको एउटै कारण– चिडियाखानामा अपांगमैत्री शौचालय थिएन। दिसापिसाब आए कहाँ जाने?
…पानी खाए ट्वाइलेट गइराख्नुपर्ने,' साढे दुई वर्षकै उमेरमा बस दुर्घटनामा परी मेरुदण्ड पक्षघात भएकी २२ वर्षीय अमृताले तीन वर्षअघिको अनुभव सुनाइन्, …पानी नखाई गयो, आनन्द!'
अरूको सहयोग लिएर शौचालय जान गाह्रै हुन्छ। लाजसरमको कुरा आउँछ। धेरै समयसम्म दिसापिसाब रोक्दा मिर्गौला र पिसाबथैलीमा असर पर्छ। ज्यानै जान सक्छ।
त्यही भएर साथीहरूसँग कतै घुम्ने योजना बनाउँदा वा भेटघाट गर्नुपर्दा शौचालय जान नसकिने समस्याकै कारण अमृता हिच्किचाउँछिन्। …पहिले हामीलाई हुने ट्वाइलेट छ कि छैन भनेर साथीहरूलाई सोध्छु,' हि्वलचेयरमा गुड्दै उनले भनिन्, …यो मजस्ता हजारौं अपांगको समस्या हो।' साइबरसंसार डट कममा फोटोसुट समेत गराइसकेकी अमृता नेपालकी पहिलो ह्विलचेयर मोडल पनि हुन्।

उनीलाई सम्झिरहेँ

दिउसो धुम्म परेको थियो। बिहान जाडो भएपनि दिउसो अलि न्यनो नै थियो। म चाबहिलबाट अफिसतिर बत्तिदै थिएँ। गौशाल चोकमा आएसी जाम पर्‍यो। मैले साथीलाई फोन गरेँ।
…हेलो, तिमी कहाँ छ्यौं?'
…म गौशाला।'
…ए म पनि यतै पो छु त। भेट्ने हो?' मैले भनेँ।
मलाइ त अलि टाइम लाग्छ। कुर्ने हो?
हा हा हा तिम्रो लागि म कुरिहाल्छु नी।
उनी मस्तले हाँसिन्।
५ मिनेट है।
मैले हेल्मेटमै मुन्टो हल्लाइदिएँ।
.....
साथी त कुर्नै पर्‍यो। कता गएर कुर्ने। ५ मिनेट त हो। जे  पर्ला पर्ला म द्वारिका  होटलको ठीक अगाडी साइड लागेर बसेँ। काठमाडौंमा के विधि जाडो बढेको, के विधि गाडी गुडेका र त्यत्तिनै पोलुटेड पनि हुँदै गएको। मेरो नाक र आँखा पोल्न थालेपनि म सोच्दै थिएँ। काठमाडौं त बस्ने ठाउँ नै होइन।
जे भए पनि मेरो मैदी नै ठिक छ।
यत्तिकैमा म सडकमा हिँडेका भलाद्मी देखि ट्यापे सम्म र युवती देखि युवालाई हेरिरहेको थिँा टाइम पासको लागि।
यत्तिकैमा अगाडीको गल्लीबाट एक महिला र दुइ युवती फुत्त निस्किए। मैले हेरेँ। एक जना युवतीको कपला जङ्ग्रङ्ग भएको। मलिनो अनुहार। हिँड्न पनि नसकेजस्तो। विक्षिप्त  अनुहार। मैले सोचेँ पक्कै विरामी भएकी हुनुपर्छ।